Nhà chứng tích Ngô Đình Cẩn nằm trên đường Thiên Thai thuộc phường An Tây (TP Huế) với diện tích gần 8.000 m2 và cách trung tâm TP Huế khoảng 5km. Nhà chứng tích Ngô Đình Cẩn hiện nay trước đây của ông Bát Tấn (người Sài Gòn), sau đó được bán cho ông Bùi Duy Tín (một vị quan triều Nguyễn) và con cháu ông Bùi Duy Tín tiếp tục bán lại cho một thương nhân người Hoa tên là Lý Lâm Tinh để làm vườn. Năm 1956 dưới áp lực của Ngô Đình Cẩn nên ông Lý lâm Tinh phải nhượng lại toàn bộ khu vườn cho Ngô Đình Cẩn sử dụng, ông Ngô Đình Cẩn đã cho xây dựng trong khuôn viên này một số công trình như khu biệt thự rộng khoảng 450 m2 (nhà hai tầng), nhà thủy tạ, hồ bán nguyệt, cổng vò, suối đá, giếng nước và vườn cây ăn quả... biến nơi này thành một địa điểm để nghỉ ngơi, vui chơi giải trí.

Năm 1941, thực dân Pháp xây dựng khu Chín Hầm dưới chân núi Thiên Thai (còn gọi là núi Ngũ Tây) để cất giấu vũ khí nhưng sang năm 1945 sau khi Nhật đảo chính “hất cẳng” Pháp và quân Pháp đã lấy toàn bộ vũ khí nên các hầm bị bỏ trống từ đó. Đến thời kỳ Ngô Đình Cẩn cai quản miền Trung và Tây Nguyên đã cải tạo và sử dụng Chín Hầm thành khu biệt giam những người yêu nước hoặc có tư tưởng chống đối chế độ độc tài gia đình họ Ngô, khu vực Chín Hầm từ đó trở thành vùng cấm.

Được anh trai là Ngô Đình Diệm giao quản lý miền Trung và Tây Nguyên nên ông Ngô Đình Cẩn được ví như là “Lãnh chúa miền Trung”, cụ thể ông Ngô Đình Cẩn ở ngôi biệt thự 2 tầng khang trang này để tiện theo dõi việc giam cầm, tra tấn các chiến sĩ cách mạng ở Chín Hầm (cách biệt thự khoảng 1km). Năm 1964, sau khi Ngô Đình Cẩn bị tử hình thì khu biệt thự trở nên hoang vắng.

Mặc dù là di tích cấp Quốc gia nhưng nhà chứng tích “Lãnh chúa miền Trung” rất vắng khách đến tham quan, tìm hiểu… mặt khác dù mới được các đơn vị liên quan phát quang cây cỏ xung quanh nhưng khu nhà chứng tích Ngô Đình Cẩn đã có nhiều hạng mục có dấu hiệu xuống cấp như tường có hiện tượng nứt rêu phong, một số chỗ trang trí trong nhà đã hư hỏng lòi thép ra, mái nhà hai tầng đang còn mọc cỏ um tùm…

Những hình ảnh PV Tạp chí Người Hà Nội ghi nhận tại Nhà chứng tích Ngô Đình Cẩn.

Ngày 16/12/1993, khu nhà Ngô Đình Cẩn và khu vực Chín Hầm đã được Bộ trưởng Bộ Văn hóa Thể thao và Du lịch xếp hạng là di tích lịch sử lưu niệm sự kiện cấp Quốc gia tại Quyết định số 2015/QĐ-BT./.